De staat van de lokale democratie - #4
Nieuwsbrief over het lokaal bestuur van Jan Dirk van der Borg
Welkom bij deze vierde Borgbrief (en de laatste van 2020) over de actualiteiten in het lokaal bestuur in Nederland. Elke brief schrijf ik over een actueel thema uit gemeenteland, en deel ik een aantal interessante artikelen en berichten. Deze keer onder andere over burgerparticipatie.
Maar eerst een terugblik op 2020. Wat een jaar!
Wat blijft me bij in positieve zin?
de ongelooflijke veerkracht die we in onze samenleving hebben gezien, ondanks de moeilijke corona-tijd.
het feit dat ik onze zoon Isaäc van dichtbij zie opgroeien, omdat de frequente treinreis Apeldoorn-Den Haag niet plaats mocht vinden.
de overwinning van Joe Biden op Donald Trump. Niet alleen een overwinning voor toekomstgerichte politiek, maar ook een overwinning op het populisme.
dat we in Apeldoorn eindelijk een besluit hebben genomen over het Plein van de Stad en de ontwikkeling van de Binnenstad. Een mijlpaal.
de vele digitale ontmoetingen. Het heeft mijn organisatie veel gebracht, nuttiger en relevanter gemaakt. Ondanks het verlangen naar face-to-face en fysiek contact.
dat er in mijn partij, ondanks de vele teleurstellingen en fouten in dit jaar, er toch en heel hoopvol begin kan worden gemaakt aan 2021 in opmaat naar het winnen van de Tweede Kamerverkiezingen en nieuw leiderschap in Nederland.
En wat wil ik zo snel mogelijk vergeten?
corona, corona, corona
de virusontkenners en complotdenkers. Helaas zie ik ook in het politieke spectrum mensen rondlopen die corona zelf bagatelliseren en de nu en noodzaak maatregelen betwijfelen.
de vele teleurstellingen van individuele bestuurders en volksvertegenwoordigers als zij moeten opstappen, politiek beschadigd raken, met een integriteitsprobleem in aanraking komen of bedreigd worden.
Ik wens jullie een prachtige jaarwisseling toe en een goed en mooi 2021! Tot volgend jaar!
Burgerparticipatie
Sinds jaar en dag zien we lokale overheden verwoede pogingen doen om de ‘burger’ te betrekken bij onderwerpen die op het gemeente- of stadshuis spelen. Ook zien we steeds meer experimenten om bewoners te betrekken bij beleid of maatschappelijke initiatieven te ondersteunen. Vanuit de gedachte dat overheid steeds meer op afstand komt te staan, de ‘faciliterende’ of de ‘loslatende’ overheid. Steeds participatie in plaats van het klassieke inspraak. We kennen allemaal de participatieladder, die in gemeenteland veel wordt gebruikt.
Democratie in Actie
Vanuit mijn dagelijkse werk ben ik betrokken bij het samenwerkingsprogramma Democratie in Actie. Democratie in Actie helpt de lokale democratie te versterken, vernieuwen en verbinden. Zij hebben kennis, tools en het netwerk om gemeenten te begeleiden in hun wensen. Beroepsverenigingen, bestuurdersverenigingen, ministeries werken samen om de lokale democratie te versterken. Vooral ook als het om ambities over burgerparticipatie gaat.
Digitale participatie
In het afgelopen corona-jaar heeft digitale participatie een vogelvlucht genomen. Met name door onwennigheid en onbekendheid met allerlei beschikbare (online) tools was het voor gemeenten lastig om snel participatie digitaal vorm te geven. Een onderzoek van Berenschot toont aan dat gemeenten vaak kozen voor een combinatie van online en offline methodes. Het leidde echter ook tot vragen over de kwaliteit en toegankelijkheid van processen.
Gelukkig zien we steeds meer beschikbare instrumenten, variërend van online participatieplatforms (zoals Consul, waarbij inwoners kunnen debatteren, kunnen stemmen op ideeën, gezamenlijke producten ontwikkelen), maar ook digitale burgerbegrotingen, online stem-tools, online gesprekken en videoconferencing, dialoog-tools, enzovoort enzovoort.
De realiteit
De vele programma’s en tools ten spijt, ben ik somber over de resultaten die worden behaald. Is de participatie van inwoners nu echt beter dan pakweg tien of twintig jaar geleden? Ik durf het te betwijfelen. Er worden prachtige particatietrajecten bedacht, maar slechts een gedeelte van de samenleving zal de taal en instrumenten begrijpen en haar weg vinden binnen de bureaucratie. Burgerparticipatie heeft in de kern nodig dat burgers mondig zijn en het vermogen hebben om kennis te verzamelen en procedures te doorgronden.
De kernvraag is natuurlijk: hoe gaat de gemeentelijke overheid met haar inwoners om? Daar kunnen we vele programma’s, instrumenten en plannen voor bedenken, maar als de basisrelatie tussen inwoner en overheid niet goed zit, gaat het nooit wat worden. Sterker nog, zonder die goede basisrelatie zal de weerstand tegen ‘participatietrucjes’ alleen maar groeien.
De relatie tussen inwoner en overheid versterken is wat mij betreft de opdracht voor de komende jaren. De ‘toeslagenaffaire’ bij de belastingdienst toont dat ondubbelzinnig aan. Voor politici betekent het dat je altijd het vermogen moet hebben te weten waar het over gaat en waar nodig de goede vragen te stellen. Maar ook duidelijk motiveren waarom een keuze nodig is, en dat een ‘nee’ ook een keuze kan zijn.
Actualiteiten in het openbaar bestuur
Magazine Binnenlands Bestuur maakte een mooi overzicht van de actuele herindelingsdiscussies.
In de kamerbrief over stand van zaken en vervolg herijking gemeentefonds en financiële verhoudingen provincies meldt minister Ollongren dat de invoering van de nieuwe verdeling van het gemeentefonds opschuift naar 2023.
Meer weten?
👉 Website Twitter Instagram LinkedIn
👉 Favoriete podcasts & favoriete artikelen
✉️ Mail mij
👉 Taal- of spelfout gezien in deze nieuwsbrief? Ik hoor het graag!
👉 Deel deze nieuwsbrief met een vriend(in) of collega!