Wow, als je me een jaar geleden had verteld wat er allemaal zou gebeuren in 2022, had ik het onmogelijk kunnen geloven! Maar het is waar, we verwachten een kindje, gaan binnenkort verhuizen en ik heb mijn functies opgezegd voor een nieuwe uitdaging als wethouder in Papendrecht. Ik ben dankbaar voor al deze veranderingen in mijn leven en ga in 2023 graag door om mijn ervaring en kennis in te zetten voor het lokale bestuur en de inwoners van Papendrecht.
In de afgelopen weken ben ik begonnen met een wekelijks overzicht van mijn werkzaamheden en belevenissen als wethouder in Papendrecht (#weekvandewethouder). Wil je wekelijks dat overzicht in je mailbox?
Let op: je kunt je voor twee onderdelen inschrijven. Het meer algemene deel wat minder vaak verschijnt en het wekelijkse #weekvandewethouder.
Gezagwaardigheid van het openbaar bestuur
Ik las het lezenswaardige rapport van de Raad voor het Openbaar Bestuur, Gezag herwinnen. Over de gezagswaardigheid van het openbaar bestuur (aanrader!), over de onder druk staande gezagswaardigheid van het openbaar bestuur. Het gaat over de vraag in hoeverre inwoners de macht van de (lokale) overheid erkennen en dat juist dat in deze tijd onder druk staat. Letterlijk wordt gesteld dat de overheid haar eigen onmacht heeft georganiseerd doordat de overheid het op steeds minder terreinen het voor het zeggen heeft. Ook is er een moreel tekort, door het verdwijnen van vragen over rechtvaardigheid van het overheidsoptreden in relatie tot de burger. Het vraagt volgens de Raad om een investering in een bestuur dat bekwaam, betrouwbaar en betrokken is.
In de thema’s die ik verderop beschrijf staat dit thema wat mij betreft centraal. Hoe kunnen we als gemeente Papendrecht gezagwaardig opereren? Dat begint met een opvatting over hoe je als college in die samenleving staat, hoe je ten dienste staat van de inwoners van Papendrecht. Maar ook dat je als bestuurder het lef hebt om te agenderen, te ontwikkelen en de gemeenschap een stap verder te helpen. Dat zal niet altijd gemakkelijk zijn en vaak schuren. Of het nu gaat over relatief kleine thema’s die inwoners direct raken, zoals het plaatsen van speeltoestellen in de wijk of grotere thema’s als de hervorming van het jeugdhulpstelsel. Maar die combinatie van kwetsbaarheid en kracht is wat mij betreft heel belangrijk om de relatie tussen inwoner en gemeentebestuur vitaal te houden.
Hervormingsagenda Jeugd & Papendrechtse routekaart Jeugd
Het huidige jeugdstelsel is niet houdbaar. De Hervormingsagenda Jeugd moet leiden tot verbetering van de hulpverlening en een financieel beheersbaar en duurzaam jeugdstelsel. De Hervormingsagenda Jeugd komt voort uit de bestuurlijke afspraken die de VNG en het rijk in 2021 hebben gemaakt. In de agenda staan een aantal thema’s verwoord waar een slag moet worden gemaakt, waarvan de afbakening van de jeugdhulp het belangrijkste is.
Vooralsnog lijkt het proces te stokken. Eind december 2022 werd helder dat de gesprekken tussen het kabinet en de VNG niet hebben geleid tot een akkoord.
Een verrassing is dat niet. Zolang financiële kaders en de inrichting van de jeugdhulp door het kabinet aan elkaar gekoppeld worden, gaat er ook geen oplossing komen. Ik gemeenteland zijn velen het wel eens met het uitgangspunt dat we het eerst maar eens moeten worden over de inrichting van het jeugdstelsel, alvorens daar financiële arrangementen aan gekoppeld worden. Anders blijven we hangen in het idee ‘het kan toch goedkoper’?
Het houdt me behoorlijk bezig, deze stagnatie in de onderhandelingen tussen Rijk en VNG. Omdat we als gemeente alleen maar langer moeten wachten in het kunnen nemen van maatregelen om grip op jeugdhulp te krijgen. In Papendrecht hebben we in het bestuursakkoord afgesproken een ‘routekaart jeugd’ te ontwikkelen, waarin we kortweg gezegd de volgende punten op willen pakken:
in aansluiting op de Hervormingsagenda en het AEF-rapport kijken naar de afbakening van de jeugdhulp;
maatregelen nemen om de kosten op een realistische manier in de hand te houden. Dat is nodig om ook op langere termijn jeugdhulp te kunnen bieden;
het opdrachtgeverschap en opdrachtnemerschap tussen gemeente en aanbieders te versterken;
het nemen van preventieve maatregelen om ervoor te zorgen dat er minder kinderen in de jeugdhulp terecht komen. Zodat we de jongeren die echt hulp nodig hebben het ook krijgen.
In het eerste kwartaal van 2023 willen we het gesprek aangaan met de gemeenteraad over de te nemen stappen. In de hoop dat het Rijk dan duidelijk heeft op welke wijze de jeugdhulp ingericht zou moeten worden, met daaruit volgend passende financiële randvoorwaarden.
Erfgoed is onontdekt in Papendrecht
Een van de zaken die me het afgelopen half jaar in Papendrecht zijn opgevallen is de opvatting over erfgoed. Erfgoed wordt in Papendrecht altijd direct gekoppeld aan het dijklint. Dat is overigens terecht, want daar ligt ook de meeste Papendrechtse historie. Er zijn twee rijksmonumenten in Papendrecht: de klokkentoren van de Hervormde Kerk en een archeologisch monument, een huisterp uit de late Middeleeuwen. In vergelijking met een stad als Dordrecht is dat natuurlijk beperkt.
Erfgoed, identiteit en esthetiek
Toch is deze opvatting over erfgoed wat mij betreft te beperkt. Erfgoed gaat wat mij betreft niet alleen over historie en esthetiek, maar ook over het vastleggen van identiteit uit een bepaalde tijd. Ben je als gemeenschap bereid om de identiteit, of het nu materieel of immaterieel is, vast te leggen voor de toekomst?
Als je naar de Papendrechtse kaart kijkt, dan valt op dat een groot deel van Papendrecht bestaat uit na-oorlogse wijken, allen met bekende structuren. Dat zijn wijken die de identiteit van Papendrecht grotendeels hebben vormgegeven. Dat is waar gemeenschappen zijn gevormd tot op de dag van vandaag. Deze wijken zijn nu 40 of 50 jaar oud, en zullen in de komende 20-25 jaar opnieuw ontwikkelt worden. De vraag is tussen hoe die historische elementen kunt blijven markeren?
Daarbij komt dat deze wijken ook een voorbeeld zijn van hoe we in Nederland na-oorlogse steden en dorpen hebben ontwikkeld. Het voorbeeld dat Papendrecht hierin is, mag met wat meer trots worden uitgedragen.
Markeren Papendrechtse identiteit en erfgoed
Ik zo graag willen onderzoeken of we het volgende erfgoed beter kunnen markeren:
het vasthouden van het historische dijklint in al zijn elementen;
het maritieme erfgoed;
het verenigingsleven van Papendrecht zichtbaar maken;
de structuren en het DNA van na-oorlogse wijken vastleggen en markeren;
de betekenis van het water voor Papendrecht;
bewaken van kerkelijk erfgoed.
Ik zou deze verkenning graag met de Papendrechters willen doen.
Digitalisering en lokale democratie
Digitalisering gaat een grotere impact hebben op onze instituties dan we ons realiseren. In Papendrecht maken we een digitaliseringsagenda, conform ons bestuursakkoord. De digitale wereld is niet meer uit ons leven weg te denken, en vraagt om een integraal antwoord, ook vanuit de gemeente. Deze agenda gaat zowel over kansen als over bedreigingen van digitalisering.
Doel digitaliseringsagenda
1. onze inwoners weerbaar te maken voor digitale dreigingen en na te denken hoe we een veilige digitale ruimte kunnen creëren. Dat gaat dus over het ontwikkelingen van digitale vaardigheden.
2. ons als gemeente weerbaar te houden voor cyberaanvallen.
3. de gemeente voor te bereiden op wat er vanuit Europa op ons af komt. Na GDPR, AVG komt de Europa’s Digital Decade. Een ontwikkeling die voor de gemeente veel meer gaat betekenen dan we ons realiseren. Voorbeeld: de hoge eisen die worden gesteld in de digitalisering van overheidsdiensten. Zie ook de volgende paragraaf.
4. een discussie te voeren in hoeverre we onze dienstverlening aan inwoners, verenigingen en bedrijven waar mogelijk digitaal te organiseren.
5. ons af te vragen welke data niet en welke data we wel kunnen gebruiken in bijvoorbeeld de openbare ruimte, het sociaal domein, enz. (ethisch vraagstuk).
6. onze visie op informatie te actualiseren.
7. na te denken in hoeverre digitalisering invloed heeft op onze instituties en op de lokale democratie.
De digitale transitie van de samenleving is geen technische transitie. We kunnen immers al heel erg veel. Dit is veel meer een maatschappelijke transitie: hoe kunnen en willen wij zelf de digitale samenleving inrichten?
Driver for change: Europese wetgeving & the Digital decade
Ik was begin 2022 op het Europese congres van Steden en Regio’s, waar ik onder meer een sessie over digitalisering en communities meemaakte. Daar werd de stelling gebezigd dat digitalisering voor Europa de enige manier is om ons weerbaar, competitief en productief te maken in deze wereld. Het tekent de inzet vanuit Europa. Dat blijkt ook, want de EU heeft een digitaal kompas ontwikkeld. Kort gezegd gaat het over deze vier hoofdpunten:
Digitaal vaardige burgers en hooggekwalificeerde digitale professionals
Beveiligde, goed presterende en duurzame digitale infrastructuurvoorzieningen
Digitale transformatie van bedrijven
Digitalisering van overheidsdiensten
Met name het vierde punt heeft betekenis voor gemeenten, maar eigenlijk alle vier. U begrijpt, dit gaat een belangrijke transitie worden. Deze Europese inzet is een belangrijke ‘Driver for Change’ voor de aanpak van gemeenten.
Meer weten over de Digital Decade? Kijk hier.
Van politieke democratie naar een nieuwe lokale democratie
Waarom hamer ik zo op het ‘bijbenen’ van de gemeente Papendrecht in de digitalisering en digitale transformatie? Dat komt niet alleen door de Europese digitaliseringsplannen. En een ieder die denkt dat ik het vooral leuk vind om met apps en snufjes te spelen, zit fout.
Het zit veel meer in de analyse dat in het huidige tijdsgewricht de democratische processen en instituties onderdeel zijn van de samenleving. We zijn een politieke democratie, waarbij je kunt zeggen dat de vertegenwoordiging van het volk redelijkerwijs in gemeenteraden en parlement zit. Maar we zien ook dat de afstand tussen inwoners en overheid groter en groter wordt. In een samenleving waar contact steeds digitaler wordt, kun je je afvragen of de overheid nog weet wat er speelt. Laat staan dat een overheid gezag en impact heeft.
We schuiven dus naar een ander type democratie, waarbij de opvatting positie van de lokale overheid in die samenleving heel anders gaat zijn (en verder van elkaar afstaan). Ik zit daar vooralsnog neutraal in. Wel wil ik ervoor zorgen dat je als (lokale) overheid niet buitenspel komt te staan, maar positie pakt in die veranderende samenleving.
Digitale transformatie biedt wat mij betreft ook heel veel kansen voor wat ik hierboven schets. Ik denk bijvoorbeeld aan decentrale autonome organisaties, waarbij eigenaarschap van materiële zaken en besluitvorming van organisaties en instituties decentraal en digitaal zijn vormgegeven. Denk je eens in wat dat bijvoorbeeld voor een sportvereniging kan betekenen.
Afsluiting
Dankjewel voor het lezen! Wil je meer? Vergeet je niet te abonneren via onderstaande knop. Uiteraard staan er nog meer uitdagingen voor de deur. Ik denk bijvoorbeeld aan het accommodatiebeleid in Papendrecht, gezond leven en sporten, bewegen in de openbare ruimte, groen en recreatie, enz. Een volgende keer vertel ik daar graag meer over.
Ik wens jullie allen een goed en gezond 2023 toe!