De staat van de lokale democratie - #1
Nieuwsbrief over het lokaal bestuur van Jan Dirk van der Borg
Welkom bij mijn eerste nieuwsbrief over de actualiteiten in het lokaal bestuur in Nederland. Elke nieuwsbrief pik ik een actueel thema uit gemeenteland eruit, en deel ik een aantal interessante artikelen en berichten. Deze eerste editie gaat over de financiële verhoudingen van lokale overheden die fors uit balans zijn.
Heb je tips voor een volgende nieuwsbrief? Laat het me weten!
Financiele verhoudingen gemeenten fors uit balans
Laat ik voorop stellen dat het financieel gezond zijn van een gemeentelijke overheid nooit een doel op zich kan zijn. Het is wel een middel om de samenleving te dienen en te investeren in de openbare ruimte, het sociaal domein of anderszins. Het lijkt wel of de Rijksoverheid dat juist dat uit het oog is verloren.
Vijf jaar na de decentralisaties
Per 2015 kregen gemeenten zorgtaken op hun bord, waardoor begrotingen van gemeenten voor ongeveer de helft uit zorgtaken zijn gaan bestaan. Met de decentralisaties van zorgtaken kwam er een flink tekort mee. De eerste jaren waren die op te vangen, maar inmiddels niet meer. Helaas gaat het democratische gesprek in gemeenteraden op dit moment veel te weinig over de inrichting en het aanbod van zorg. Het centrale onderwerp van gesprek is de financierbaarheid. Hoewel het adagium is dat door het anders inrichten en aanbieden (‘normaliseren’) lokale zorg goedkoper en beter is, is inmiddels wel aangetoond dat gemeenten te weinig gecompenseerd worden voor hun zorgtaken.
Maar is er eigenlijk wel sprake van decentralisatie?
Tegelijkertijd bepaalt de rijksoverheid nog steeds heel veel. En trekt de rijksoverheid weer meer naar zich toe. De invoering van het WMO-abonnementstarief toont dat ontegenzeggelijk aan. Evenals de vorig jaar aangekondigde reorganisatie van de jeugdhulp. Daarnaast beschikt de rijksoverheid nog steeds in grote mate over inkomsten en uitgaven, door een te klein lokaal belastinggebied. Zijn gemeenten daardoor uitvoeringsorganisaties van het Rijksbeleid geworden? Het lijkt er wel op. Er wordt op dit moment wel betaald door lokale overheden, maar niet genoeg bepaald.
Forse tekorten
Veel gemeenten kampen met forse tekorten. Voornamelijk door de hierboven beschreven oorzaken. De rijksoverheid heeft voldoende om uit te geven. Gemeenten moeten elk dubbeltje omkeren. Dan heb ik het nog niet over de op handen zijnde herverdeling van het gemeentefonds, die voor enkele gemeenten positief uitvallen, maar voor andere (kleine & plattelandsgemeenten) weer desastreus. Deze scheve financiële verhoudingen hebben grote effecten: op het cultuuraanbod, op een nieuw te bouwen zwembad, sporthal of buurthuis, forse lastenstijgingen, minder investeringen. En toen kwam de corona-crisis.
Impact van de corona-crisis
Forse meerkosten in het sociaal domein (voedselbanken, zorgaanbieders), forse steunvragen van sport- en cultuurverenigingen, derving van inkomsten, en zo kan ik nog wel even doorgaan. De Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft een goed (voorlopig) overzicht gemaakt van financiële gevolgen van de corona-crisis voor gemeenten. Met dit interessante rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau over de gevolgen van corona in het achterhoofd, lijkt het me duidelijk dat alle overheden flink zullen moeten investeren in de samenleving. Dat vraagt om een financiële en solide basis. En die was er voor gemeenten voor de corona-crisis al niet. Bezuinigingen is geen optie. Lasten verhogen is de afgelopen jaren al vaak als middel gebruikt. De oproep naar de rijksoverheid lijkt me duidelijk.
Dit is goed nieuws: het Ministerie van BZK stuurt aan op het bevriezen van het gemeentefonds. Daardoor hebben de (korte termijn) effecten van onderbesteding bij de rijksoverheid minder invloed op de gemeentebegrotingen. Een goede zaak, al vraagt de trap op-trap af systematiek om een heroverweging.
Lokale politiek en bestuur in opspraak
Burgemeester van Weert stapt op - Binnenlands Bestuur
Burgemeester Jos Heijmans van Weert heeft zich ziek gemeld en wil niet meer terugkeren als burgemeester.
Politieke chaos compleet in West Betuwe: college weggestuurd - Omroep Gelderland
De gemeenteraad van West Betuwe heeft het college maandagavond weggestuurd.
Toegangsweg racecircuit breekt wethouders Zandvoort op - Binnenlands Bestuur
Drie Zandvoortse wethouders hebben hun functie neergelegd, omdat ze een amendement van de gemeenteraad niet willen uitvoeren.
Dit wil ik nog met je delen
Stijging vraag naar jeugdzorg kent waaier van oorzaken | Divosa
De groei van eenoudergezinnen in Nederland verklaart voor een deel de toenemende vraag naar jeugdzorg bij gemeenten. Een andere oorzaak lijkt te liggen bij de inhaalslag die jongeren met een migratieachtergrond maken. Daarnaast spelen andere oorzaken een rol en zijn er grote regionale verschillen. Dit blijkt uit een analyse van CBS-gegevens door Divosa.
18 mei helderheid over Omgevingswet - Binnenlands Bestuur
Maandag 18 mei wordt de knoop doorgehakt over de nieuwe invoeringsdatum van de Omgevingswet. Die dag staat een overleg gepland tussen minister …
Meer weten?
👉 Website Twitter Instagram LinkedIn
👉 Favoriete podcasts & favoriete artikelen
✉️ Mail mij
👉 Taal- of spelfout gezien in deze nieuwsbrief? Ik hoor het graag!
👉 Deel deze nieuwsbrief met een vriend(in) of collega!